مجله خبری فرامگ

 

سیستم تهویه خودرو از قطعات مختلفی تشکیل شده که عملکرد صحیح آن‌ها در کنار یکدیگر هوایی خنک و مطبوع را در کابین ایجاد می‌کند. یکی از اساسی‌ترین قطعات سیستم تهویه، کمپرسور کولر خودرو است که مهم ترین نقش را در این سیستم ایفا می کند. وظیفه اصلی این قطعه فشرده (کمپرس) کردن گاز سردکننده و یا مبرد است. سیلندر و پیستون و دریچه ها یا سوپاپها از جمله مهمترین اجزای کمپرسور کولر خودرو هستند.

اجزای سیستم کولر خودرو

سیستم تهویه یا سیستم کولر خودرو از قطعات و اجزای بسیاری تشکیل شده است.

• کمپرسور کولر خودرو
• اواپراتور کولر خودرو
• ریسیودرایر
• کندانسور یا رادیاتور کولر
• شیر انبساط
• گاز کولر خودرو

چگونگی کارکرد کمپرسور کولر خودرو

در اولین مرحله، کمپرسور گاز سردکننده که به آن مبرد نیز گفته می شود را فشرده کرده و در نتیجه این کار، فشار و دمای آن را به شدت افزایش می‌دهد. گازی که به شدت دما و فشار آن افزایش یافته است، وارد کندانسور می شود. در کندانسور این گاز به مایع تبدیل خواهد شد.

فشار و دمای این مایع پس از عبور از شیر انبساط کاهش یافته و گرمای محیط را جذب کرده و به گاز تبدیل می شود، جذب دمای محیط باعث خنک شدن اواپراتور می شود. یک فن در نزدیکی اواپراتور قرار گرفته است و موجب می شود تا جریان هوا از میان لوله های بسیار نازک اواپراتور عبور داده شده و خنک شود، این هوای خنک به داخل کابین خودرو هدایت می شود و هوای کابین خودرو خنک خواهد شد.

 مایعی که از اواپراتور خارج می شود مجددا به داخل کمپرسور هدایت شده و این فرآیند تکرار می شود. اواپراتور مانند کمپرسور یکی از قطعات اصلی سیستم خنک‌کننده خودرو است. اواپراتور از لوله های بسیار نازک و باریک تشکیل شده که وظیفه آن‌ها تبدیل مایع به گاز می باشد، هنگامی که هوای کابین از اطراف لوله های اواپراتور عبور می کند، رطوبت موجود در آن توسط لوله های اواپراتور که خیلی سرد شده اند، جذب می شود.

 رطوبت هوا که توسط اواپراتور جذب شده است، تبدیل به قطرات آب شده و توسط لوله ای به زیر خودرو هدایت می شوند.

 به طور کلی می توان تمامی کمپرسور های تولید شده را در سراسر جهان به سه دسته تقسیم کرد :

• کمپرسور روتاری: کمپرسور هایی که به صورت عمودی توسط یک شبکه، عملکرد فشرده کردن و کمپرس گاز را انجام می دهد.
• کمپرسور های پیستونی: این نوع کمپرسور ها توسط یک پیستون در داخل سیلندر عملکرد کمپرس را انجام می دهد.
• کمپرسور های اسکرول: این نوع کمپرسور که از بهترین کمپرسور ها و پیشرفته ترین نوع کمپرسورها محسوب می شود و عملکرد آنها به صورت سانتریفیوژی و چرخشی عمل می کند، عموما از انواع کمپرسور های دیگر پر کارآمد تر و طول عمر بیشتری نسبت به بقیه دارند.

کمپرسورهای کولر خودرو می‌تواند دارای ظرفیت ثابت (با حرف H نمایش داده می‌شود) یا ظرفیت متغیر (با حرف V نمایش داده می‌شود) باشند. از طرفی کمپرسورها باید بر طبق میزان قدرت موتور و حجم فضای کابین خودرو انتخاب شوند و در نتیجه کمپرسور رنو و مگان با کمپرسور خودرو های دیگر مانند پراید و 206 متفاوت خواهد بود.

مهمترین عوامل خرابی کمپرسور کولر خودرو

خرابی کمپرسور کولر خودرو منجر به عدم عملکرد سیستم خنک‌کننده خودرو خواهد شد. بنابراین با شناسایی و برطرف کردن عوامل خرابی این وسیله، عمر کولر خودرو خود را افرایش می‌دهید.

– خراب شدن کلاچ

کلاچ یکی از قطعات اصلی کمپرسور است که با شروع کار سیستم تهویه، کلاچ هم درگیر می‌شود. درگیر شدن کلاچ منجر به چرخش پولی شده و مجموع این موارد عملکرد درست کمپرسور کولر را تضمین می‌کند. بنابراین اگر کلاچ درگیر نشود، کمپرسور فعال نخواهد شد.

– فرسوده شدن باتری خودرو

فرسوده شدن باتری روی سیستم برق خودرو تأثیر منفی گذاشته و ممکن است به قطعات برقی خودرو از جمله دینام خودرو آسیب برساند.

– خراب شدن رله کمپرسور کولر خودرو

رله وسیله‌ای است که وظیفه روشن و خاموش کردن کمپرسور را بر عهده دارد. زمانی‌ که رله کمپرسور خراب شود، جریان برق در مدار برقرار نشده و کمپرسور فعال نخواهد شد. در صورت بروز هرگونه مشکلی در کمپرسور کولر خودرو، هرگز خودتان اقدام به تعمیر آن نکنید چون صدمه دیدن کوچکترین اجزای کمپرسور کولر ممکن است به تعویض کامل آن منجر شود.

 مسائل و مشکلات سیستم کولر

سیستم کولر چه مرتب استفاده شود یا کلا استفاده نشود، نیاز به نگهداری و توجه دارد. مشکلات عمومی آن در بیشتر موارد از حالات زیر خارج نیست:

گرم شدن باد کولر

گرم ‌بودن باد کولر دلایل زیادی دارد. افت کیفیت گاز مبرد و به پایان رسیدن عمر مفید آن یا کم ‌بودن شارژ گاز موجود در مدار محتمل‌ ترین دلیل در بیشتر موارد هستند. اگر اورینگ ‌های سیستم فرسوده باشد سیستم قادر به حفظ فشار نیست ضمن آنکه اگر پروسه شارژ گاز کولر (تخلیه، وکیوم و پر کردن) به صورت صحیح صورت نگرفته باشد، نیز کولر قادر به خنک‌کاری صحیح نیست چرا که شارژ بیش از حد گاز نیز عملکرد سیستم را مختل می‌کند.

عملکرد نادرست فشنگی فشار گاز دلیل محتمل بعدی است. در عموم خودروها ECU سیستم سوخت‌ رسانی و یا یونیت فن (در صورت مجزا بودن واحد کنترل فن از ECU) در هنگام فعال بودن کولر، دور فن‌های خنک‌کننده را بر اساس ترکیبی از اطلاعات دمای پیشرانه و فشار گاز کولر تنظیم می‌کند.

حال اگر میزان شارژ گاز مدار کولر صحیح نباشد و یا سنسور فشار گاز کولر معیوب باشد، فن‌ها در درجات غیر استانداردی عمل کرده و یا ممکن است مثلا دور تند کلا فعال نشود. این مسئله به خنک‌کنندگی نامناسب کولر منجر می‌شود. خنک ‌نبودن باد کولر دلایل دیگری هم می‌تواند داشته باشد.

خرابی شیر انبساط و فشنگی آن، کثیفی یا پوسیدگی کندانسور و اواپراتور، عملکرد نادرست ECU تهویه مطبوع و شل بودن تسمه از جمله دیگر دلایل خنک‌کنندگی ضعیف کولر هستند. کهنه‌ شدن رطوبت‌گیر نیز تاثیر قابل توجهی در کاهش عمر مفید گاز مبرد و کاهش کارایی زود هنگام عملکرد کولر دارد.

متغیر بودن سرمای کولر

اگر تهویه ‌روی یک درجه ثابت تنظیم شده باشد اما سرمای کولر بسته به شرایط تغییر کند، مشکلی در سیستم وجود دارد. اگر سرمای کولر در حالت ساکن بودن خودرو بیشتر از هنگامی است که حرکت می‌کند، این موضوع نشانه کافی نبودن شارژ گاز سیستم است.

اگر سرمای کولر در حین حرکت بیشتر شده و در حالت ساکن بودن خودرو باد به صورت تدریجی گرم می‌شود، باید به عملکرد فن رادیاتور و یا کثیفی کندانسور شک کرد. اگر کیفیت گاز مبرد دچار افت شده باشد یا شارژ سیستم اندکی بیش از حد مجاز باشد نیز این مشکل می‌تواند بروز کند.

کمپرسور با ضربه درگیر می‌شود

 کهنه ‌بودن پولی سر میل‌لنگ و مستهلک ‌شدن دمپرهای آن باعث می‌شود که ضربه درگیرشدن کمپرسور بیشتر احساس شود، اگر سفتی تسمه نیز صحیح نباشد حتی ممکن است صدای جیغ تسمه یا بلبرینگ پولی کمپرسور و پمپ هیدرولیک و آلترناتور نیز بلند شود.

اگر با درگیر شدن کمپرسور ضربه آن احساس شده و به یکباره پیشرانه دچار افت توان قابل توجه شود، به احتمال زیاد مجموعه استپر یا دریچه گاز برقی درست عمل نمی‌کند یا انژکتورها بسیار کثیف هستند. در خودروهای کاربراتوری این ایراد از وکیوم کمکی کاربراتور یا کثیفی خود مجموعه کاربراتور است.

کولر کلا فعال نمی‌شود

ابتدا بررسی کنید که دمای پیشرانه در محدوده مجاز باشد چرا‌ که اگر دمای پیشرانه بیش از حد افزایش یابد ECU اجازه درگیری کمپرسور را نمی‌دهد. همین موضوع در خصوص فشار گاز نیز صادق است و اگر فشار مدار کولر به مرز بحرانی برسد ECU اجازه درگیری کمپرسور را نخواهد داد. بنابراین یا مدار کولر بیش از حد شارژ شده یا در صورت شارژ صحیح و مشاهده گزارش فشار بیش از حد احتمالا فشنگی فشار گاز معیوب شده است.

اگر تمامی اجزای سیستم در سلامت بوده و دمای پیشرانه نیز نرمال است، باید به بررسی وضعیت واحد کنترل تهویه مطبوع پرداخت. اگر رله تغذیه پنل تهویه معیوب باشد یا مدول فن خراب شده باشد، برق تغذیه مورد نیاز کلید کولر به آن نمی‌رسد که دستور فعال ‌شدن کولر را صادر کند.

بروز مشکل در عملکرد ECU تهویه یا مدول مرکزی BCM و یا حتی مشکل در شبکه مالتی پلکس خودرو نیز این معضل را به وجود می‌آورد (مثلا در پژو 206 خرابی صفحه کیلومتر یا بروز مشکل در BSI حتی می‌تواند عملکرد یونیت تهویه را مختل کند). همچنین اگر شبکه اواپراتور یخ زده یا به ‌شدت جرم گرفته باشد، سنسور دمای اواپراتور یا ترموستات تعبیه شده ‌روی آن مانع فعال شدن کولر خواهد شد.

برای اطلاعات بیشتر از تعمیر و نگهداری خودرو می توان به مقاله های بررسی لنت ترمز و انواع آن و وظیفه و عملکرد جعبه فرمان خودرو مراجعه نمود.

 

 

 

بازار خودرو از سال 84 تا 1400، یعنی طی فعالیت چهار دولت (16 سال) روزهای پرالتهابی را تجربه کرده است. از ورود شرکای تجاری تا خروجشان از صنعت خودرو، هر یک نقش اساسی در بازار خودرو ایفا کرده‌اند.

در طول این سال‌ها تصمیمات متعددی حول صنعت خودرو چرخیده است؛ برخی از این تصمیمات مثبت بوده و برخی به ناچار گریبان بازار خودرو را گرفته است. افراد زیادی در طول 16 سال گذشته به واسطه بازار خودرو سرمایه خود را از دست داده‌اند و افراد دیگری هم سودهای کلانی از گوشه و کنار نوسانات بازار به جیب زده‌اند.

با نگاهی به عملکرد چهار دولت و حضور دو رییس جمهوری، می‌توان دریافت صنعت خودرو ایران روزهای پر التهابی را تجربه کرده است که مهمترین آنها، آمدن و رفتن شرکای تجاری خارجی در دولت یازدهم و دوازدهم بود. روزهایی که به واسطه رونق برجام راه برای ورود خارجی‌ها به بازار باز شد و کمتر از چهار سال بعد با خروج آمریکا از برجام، شرکای تجاری خودرویی ایران بساط خود را از صنعت خودرو جمع کردند و صنعت جوان خودرو کشور را تنها گذاشتند.

در همان روزها نرخ ارز سیر صعودی به خود گرفت و در نهایت ورود هر خودرو خارجی به کشور تا اطلاع ثانوی ممنوع اعلام شد. از همان روز تاکنون بازار خودرو ایران به واسطه حضور تعداد کمی شرکت و نمایندگی- بعضا چینی- به مونتاژ و تولید خودروهای محدودی ادامه داد و در مقابل فرصتی برای رخ نمایی خودروسازان داخلی فراهم شد.

همین چند مورد کافی بود تا بازار خودرو ایران هربار واکنش نشان دهد و قیمت خودرو به جریان‌های اقتصادی- سیاسی گره بخورد و تا لحظه تحویل دولت دوازدهم به سیزدهم هم نوسان، بیخیال بازار خودرو نشود.

اما در همین سال‌ها اتفاقات مثبت و شرایط رونق خودروهای داخلی و رونق خرید و فروش خودرو کارکرده بیش از پیش فراهم شد. تقریبا از اواخر سال 1395 و گسترش بسترهای انتشار آگهی‌های اینترنتی، فروش خودرو به صورت آنلاین نیز رونق گرفت و از سال 1397 و ممنوعیت واردات خودرو، معامله خودروهای دست دوم بیش از پیش شد تا جایی که امروز نقش سایت‌های خرید و فروش خودرو بر بازار بسیار چشمگیرتر از گذشته دیده می‌شود.

تحلیل قیمت خودرو در 16 سال

این روزها قیمت خودروهای پر طرفدار داخلی رو به افزایش است. با بررسی آمارها طی هشت سال اخیر (دولت یازدهم و دوازدهم) خودروهای داخلی به طور میانگین بیش از 112 میلیون تومان گران‌تر شده است.

در بازه زمانی سال 92 تا مرداد 1400، بیشترین افزایش قیمت رخ داده برای سوزوکی ویتارا، ثبت شده است که از 127 میلیون تومان در سال 92، با افزایش یک میلیارد و 80 میلیون تومانی، به رقمی در حدود یک میلیارد و 180 میلیون تومان، در مرداد 1400 رسیده است.

وقتی پژو 405 گران شد

در فاصله سال‌های 84 تا 92، پژو 405، رقمی در حدود 208 میلیون و 200 هزار تومان گران شده است.

قیمت این خودرو در ابتدای فعالیت دولت نهم (1384) حدود 11 میلیون و 800 هزار تومان بود. سال 92، در نتیجه فشار تحریم‌ها، افزایش قیمت مواد اولیه و برخی مشکلات درونی در صنعت خودرو، قیمت این محصول گروه صنعتی ایران خودرو، به 27 میلیون تومان رسید. اما همه ماجرای افزایش قیمت پژو به این جا ختم نشد و در نیمه دوم سال 1400 و درست در آخرین روزهای پایانی کار دولت دوازدهم، قیمت پژو 405 به مرز 220میلیون تومان رسیده است.

نگاهی به تغییرات قیمتی خودرو طی سال‌های 84 تا 92 و رسیدن به قیمت‌های نجومی سال 1400 تا حد زیادی به نرخ ارز و بازارهای سرمایه‌ای ارتباط داشته است.

افزایش قیمت پژو پارس

طی هشت سال ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد، قیمت پژو پارس 2 برابر شد. تا جایی که این خودرو در سال 84 به قیمت 17 میلیون و 500 هزار تومان در بازار فروخته می‌شد. اما رفته رفته و بر اثر تاثیرپذیری بازار خودرو از سایر بازارها به قیمت 35 میلیون تومان در سال 92 رسید. در همان زمان نیز بسیاری از فعالان بازار خودرو از افزایش 17 میلیون و 500 هزار تومانی قیمت این خودرو، فقط طی هشت سال، متعجب بودند. اما کمتر کسی فکر می‌کرد که در مرداد 1400، قیمت این خودرو به 255میلیون تومان برسد.

نوسان سمند ال ایکس

در این میان اما داستان سمند ال ایکس، خودرو محبوب خانواده، از همه شنیدنی‌تر است. این خودرو پله‌های تورم را یکی پس از دیگری طی کرد تا از غافله گرانی جا نماند. سمند از سال 84 تا 1400، به صورت کاملا شگفت‌انگیز، 212 میلیون تومان گران شد. این بار هم انگار دست تحریم و گرانی مواد اولیه در کار بوده است. هر چند بارها این پرسش اساسی بدون جواب مانده است: جای بهره‌وری در صنعت خودرو ایران کجاست؟

ماجرای پرواز قیمت پراید

قیمت پراید پرواز کرد! این جمله، شاید بهترین توصیف برای توضیح گرانی 135 میلیون تومانی قیمت این خودرو، طی 16 سال گذشته باشد. سال 84 وقتی دولت نهم تازه بر سرکار آمده بود، قیمت پراید در درب کارخانه، 6 میلیون و 900 هزار تومان بود. اما با استناد به گزارش‌های رسمی وزارت صمت، حالا قیمت این محصول شرکت خودروسازی سایپا، به 142 میلیون تومان رسیده است.

به نظر می‌رسد این روزها و با انتشار خبر توقف تولید پراید، اخبار شگفت‌انگیز حول و حوش پراید تمامی ندارد. خودرویی که حتی به اذعان مدیران صنعت خودرو با ابهام‌های بسیاری در خصوص کیفیتش مواجه است و دست کم در گفته‌ها، چیزی به پایان عمرش باقی نمانده است. ماجرا از این قرار است؛ سهم پراید از کل محصولات تولید شده از سوی شرکت خودروسازی سایپا، 70 درصد اعلام شده است. شاید به همین دلیل است که حتی وقتی خبر توقف تولید پراید اعلام شد، هنوز هم آمار تولیدش صعودی است.

جمع‌بندی

این روزها و در آستانه شروع به کار جدی دولت سیزدهم و همه حرف حدیث‌هایی که پشت سر بازار خودرو در سال‌های گذشته شنیده می‌شود، اما بسیاری از صاحب‌نظران و کارشناسان بر این باورند که مهمترین اقدامات در بازار خودرو، کنترل قیمت‌گذاری و در نهایت ورود تصمیم‌گیرنده در سکان وزارت صمت است.

حالا، انگار خانواده بزرگ صنعت خودرو کشور چشم انتظار اتفاق‌های جذاب‌ و خبرهای بهتری برای بازار تاثیر پذیر و تاثیر گذار خودروست، بازاری که طی سال‌های اخیر به واسطه هر نوسان نرخ ارز، تصمیمات متولیان بازار خودرو و ورود و خروج شرکای تجاری، واکنش نشان داده و حال و روزش تعریف چندانی ندارد.

برای اطلاعات بیشتر از اخبار خودرو می توان به مقاله های قیمت پراید ترمز برید و سودای گرانی در بازار تابستانی خودرو مراجعه نمود.

 

 

بدون شک یکی از دغدغه‌های اصلی هر خریداری در هنگام انتخاب ماشین، سطح ایمنی و قدرت بدنه آن است. اما در ایران اندکی ماجرا متفاوت است و خریداران خودرو داخلی امید چندانی به کیفیت قابل قبول بدنه و سطح ایمنی ندارند. در این مقاله ابتدا سراغ چند خودرو ایرانی رفتیم که قدرت ایمنی تقریبا قابل قبولی داشته و تا حدودی می‌شود روی آن‌ها حساب کرد.

در ادامه بهترین خودروساز داخلی را از نظر ایمنی مشخص کردیم و در آخر سری به سطح کیفیت تولیدات کارخانه‌های واردات و مونتاژ ماشین‌های خارجی به‌خصوص برندهای چینی زدیم.

 سمند خودرو ملی با سطح ایمنی مناسب

زمانی که صحبت از خودرو ملی به میان می‌آید انتظار یک محصول تمام اعیار را داریم که از همه نظر در سطح بالایی قرار دارد. اما صنعت خودروسازی در ایران با محدودیت‌های فراوانی روبه‌رو است که روی کیفیت محصولات تاثیر منفی گذاشته است. با اینکه سمند آن قدرت بدنه مورد نظر و ایمنی بالای کارشناسان را ارائه نمی‌دهد، اما در مجموع به دلیل ساختار و شکل طراحی که دارد، در تصادفات دچار آسیب کمتری می‌شود.

تست ایمنی این خودرو در یک موسسه انگلیسی انجام شده و تقریبا قابل قبول بوده است. ایربگ‌ها سمند با سرعت مناسبی باز می‌شوند تا از سرنشینان در مقابل فشار وارده به کابین محافظت کنند. پاشنه آشیل این خودرو سقف و رکاب‌های آن هستند که آسیب‌پذیرترین قسمت سمند را تشکیل می‌دهند.

پژو 206 دورگه ایرانی فرانسوی مطمئن

هر چند پژو 206 را نمی‌توان یک خودرو تماما ایرانی با مهندسی بومی معرفی کرد، اما به دلیل گذشت سال‌های متمادی از ورود این فرانسوی خوش‌ساخت به ایران و تغییراتی که مهندسین ایرانی نسب به نسخه اصلی در آن ایجاد کردند، می‌توان به 206 لقب دورگه ایرانی – فرانسوی داد.

در میان تولیدات کارخانه‌های خودروسازی داخل کشور پژو 206 یکی از ایمن‌ترین ماشین‌ها است که بر خلاف ظاهر ظریف و زیبای خود مقاومت بالایی دارد. پژو 206 در تست تصادف موسسه euroncap توانسته 4 ستاره از 5 ستاره را کسب کند که یک امتیاز بسیار بالا میان خودروهای موجود در بازار ایران است. هر چند در تصادفات کاپوت 206 کاملا جمع می‌شود، ولی به دلیل حرکت موتور به سمت پایین فشار زیادی به سرنشینان و کابین وارد نمی‌شود.

پژو 2008 ایمن ترین خودروی مونتاژی کشور

پژو 2008 یکی دیگر از محصولات کمپانی خوش‌نام پژو که در کارخانه ایران خودرو بازتولید می‌شود و با تفاوت‌هایی نسبت به نسخه اصلی به بازار ایران عرضه شده است. طبق آمار ایران خودرو پژو 2008 تنها ماشین تولید داخل کشور است که توانسته 5 ستاره از موسسه Euro NCAP دریافت کند.

 پژو 2008 با داشتن ایربگ‌های جلو و بغل، بیشترین حفاظت را از سرنشینان جلوی خودرو به عمل می‌آورد، به شکلی که در تست‌های تصادف، کمترین صدمه ممکن به سرنشینان وارد شده است. همچنین در تست عابر پیاده، این خودرو عملکرد خیلی خوبی داشته و فقط کناره‌ها و قسمت پایین شیشه جلو تا حدی ضعیف عمل کرده‌اند و سایر قسمت‌ها نمره قبولی گرفته‌اند. به هر حال پژو 2008 یک خودروی پنج ستاره است و می‌توان گفت که از نظر ایمنی هیچ نقصی ندارد.

شاهین سایپا ایمن ترین خودرو ایرانی

شاید در نگاه اول کمی عجیب و غیر قابل باور به‌ نظر برسد که ایمن‌ترین خودرو تولید داخل کشور محصول کارخانه سایپا است. سایپا با ساخت ماشین‌های نچندان معروف از نظر ایمنی که سرآمد آن‌ها پراید است، چندان میان خریداران خوش‌نام نیست. اما بعد از سال‌ها این برند ایرانی دست به کار بزرگی زده و یک ماشین با سطح ایمنی و کیفیت بدنه مناسب را روانه بازار کرده است.

فرمان خودرو یکی از ساده‌ترین بخش‌های خودرو است که حرکت خودرو به وسیله آن ممکن می‌شود. راننده برای اینکه بتواند با حرکت دادن فرمان، خودرو را حرکت دهد، نیازمند همکاری بخش‌های متعددی است. جعبه فرمان و سایر اجزا دست به دست هم می‌دهند تا راننده خودرو را به مسیر دلخواه هدایت کند. اجزای مختلفی که نیرو را به چرخ‌ها هدایت می‌کنند سیستم فرمان نامیده می‌شود، اما این سیستم چگونه کار می‌کند و وظیفه اصلی آن چیست؟

ساده‌ترین و پیچیده‌ترین خودروها باید توسط راننده کنترل شوند. هر چند خودروهای خودران وارد بازار شده‌اند اما همچنان خودروهایی که توسط راننده کنترل می‌شوند در صدر لیست خودروهای پر فروش قرار دارند و تا ورود این نوع خودروها به بازار خودرو ایران زمان زیادی باقی مانده است. فرمان خودرو در طی زمان تغییرات بسیار زیادی داشته است و از ساده‌ترین سیستم‌ها به سیستم‌های پیچیده‌ای تبدیل شده است. جعبه فرمان وظیفه مهمی در خودرو به عهده دارد و بدون وجود آن نمی‌توان چرخ‌های خودرو را به جهت‌های مشخص حرکت داد.

وظیفه جعبه فرمان خودرو

جعبه فرمان اصلی‌ترین بخش سیستم فرمان به شمار می‌رود. این بخش از فرمان گشتاور دست راننده را به چرخ‌ها هدایت می‌کند و گشتاور آن را افزایش می‌دهد. جعبه فرمان که روی اتاق خودرو نصب می‌شود گشتاور تولید شده را توسط مفصل‌ها و سیبک به سگدست انتقال می‌دهد. این قسمت از سیستم فرمان انواع مختلفی دارد و از اجزای گوناگونی تشکیل شده است. از مهمترین وظایف جعبه فرمان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تبدیل حرکت چرخشی فرمان به حرکت خطی اهرم بندی فرمان
• افزایش گشتاور و کاهش حرکت چرخشی
• تغییر صفحه دوران غربیلک به صفحه مکانیکی

تنوع جعبه فرمان سبب تغییر در کیفیت وظایف آن می‌شود. هر چه کیفیت جعبه فرمان بیشتر باشد، کنترل فرمان برای راننده راحت‌تر خواهد بود. به طور کلی نحوه عملکرد انواع جعبه فرمان یکی است و زمانی که راننده غربیلک فرمان را می‌چرخاند گشتاور دورانی به جعبه فرمان منتقل می‌شود. جعبه فرمان این حرکت دورانی را به حرکت خطی تبدیل می‌کند و این نیرو از طریق میله بندی فرمان به سگدست می‌رسد. نیروی رسیده به سگدست روی سیبک‌ها به داخل و خارج می‌چرخد و این حرکت سبب پیچیدن چرخ‌ها به چپ و راست می‌شود.

 

اجزای تشکیل دهنده جعبه فرمان

غربیلک فرمان

غربیلک فرمان یکی از ساده‌ترین اجزای فرمان است که نیروی دست راننده را به میل فرمان انتقال می‌دهد. البته غربیلک وظیفه افزایش گشتاور را نیز به عهده دارد. هر چه قطر غربیلک فرمان بیشتر باشد، گشتاور اعمال شده نیز بیشتر می‌شود. فرمان خودرو در طول زمان تغییرات بسیار زیادی داشته و غربیلک‌های جدید قابلیت تغییر ارتفاع و زاویه را دارند.

میل فرمان

میل فرمان به عنوان پل ارتباطی بین غربیلک و جعبه فرمان عمل می‌کند و چرخش غربیلک را به جعبه فرمان انتقال می‌دهد. این میل که شکل خرطومی دارد، انعطاف پذیر است و این امر سبب افزایش ایمنی راننده در هنگام تصادف می‌شود.

جعبه فرمان

جعبه فرمان یکی از مهمترین قطعات سیستم فرمان است که وظیفه افزایش گشتاور، تبدیل حرکت دورانی به خطی و تغییر صفحه دوران غربیلک به صفحه مکانیزم را به عهده دارد. جعبه فرمان انواع و اقسام مختلفی دارد که بسته به نوع آن کیفیت عملکرد متفاوتی از خود نشان می‌دهند.

بازوی پیتمن

در انتهای شفت خروجی جعبه فرمان یک هزار خاری وجود دارد که بازوی پیتمن روی آن نصب می‌شود. با دوران شفت خروجی، این بازو حرکت دورانی را به حرکت زاویه‌ای تبدیل می‌کند. انتهای این بازو با یک سیبک به میله درگ متصل است.

میله درگ

این میله مانند یک اهرم بین بازوی پیتمن و شغال دست ارتباط برقرار می‌کند. نقطه اتصال هر دو سر میله درگ، سیبک است.

شغال دست

علت نام گذاری این قطعه به دلیل شکل ظاهری آن است. شغال دست یا Steering Arm یک اهرم خمیده است که نیرو را به سگ دست منتقل می‌کند. با حرکت شغال دست، سگدست شروع به چرخیدن می‌کند و در نتیجه چرخ‌ها تغییر جهت می‌دهند.

سگ دست

سگدست یک قطعه U شکل است که با یک پین بزرگ به محور وصل شده است و قابلیت گردش دارد. با چرخاندن فرمان، شغال دست شروع به حرکت می‌کند و در نتیجه آن سگدست می‌چرخد که چرخش چرخ‌ها را به همراه دارد.

انواع جعبه فرمان

• جعبه فرمان مکانیکی
• جعبه فرمان با نیروی کمکی

جعبه فرمان‌های مکانیکی

امروزه این نوع جعبه فرمان بسیار کم مورد استفاده قرار می‌گیرد و بسیاری از آنها به سیستم نیروی کمکی تجهیز می‌شود. برخی از این جعبه فرمان‌ها به کلی فراموش شده‌اند. جعبه فرمان مکانیکی اجزای متفاوتی دارد و تنها در پوسته جعبه با یکدیگر مشترک هستند.

جعبه فرمان حلزونی انگشتی

این نوع از جعبه فرمان یکی از ساده‌ترین جعبه‌ فرمان‌های مکانیکی است که قطعاتی به نام انگشتی و حلزونی دارد. تغییر حرکت غربیلک فرمان از دورانی به خطی توسط این دو قطعه انجام می‌شود. این نوع جعبه فرمان به دلیل معایب بسیاری که داشت از خط تولید خارج شده است و مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.

جعبه فرمان حلزونی با دنده‌ تاج خروسی

این نوع جعبه فرمان به دلیل قطعه دندانه‌داری که به تاج خروس شباهت دارد به این نام شناخته می‌شود. این قطعه تاج خروسی به جای انگشتی استفاده می‌شود که حرکت مارپیچ غربیلک را سمت میل فرمان و حلزونی هدایت می‌کند. این جعبه فرمان نیز به دلیل معایبی که دارد امروزه مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.

جعبه فرمان حلزونی غلتکی

تنها تفاوت این جعبه فرمان با مدل‌های دیگر در غلتکی است که جای تاج خروس را گرفته است. این جعبه فرمان نیز به دلیل معایب بسیاری که داشت از رده تولید خارج شده و امروزه مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.

جعبه فرمان ساچمه‌ای با دنده‌ تاج خروسی

در این نوع از جعبه فرمان یک چرخ دنده تاج خروسی در کنار دنده تاج خروسی کار می‌کند. جعبه فرمان ساچمه‌ای بیشتر در خودروهای سنگین مورد استفاده قرار می‌گیرد. ساچمه‌ها و لوله‌های گردش این نوع از جعبه فرمان جای حلزونی را می‌گیرند. عملکرد این نوع جعبه فرمان با حرکت مارپیچ فرمان آغاز می‌شود و این حرکت به ساچمه‌های دور مارپیچ می‌رسد و ساچمه‌ها آن را به حرکت خطی تبدیل می‌کنند. از مزایای این نوع جعبه فرمان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نگهداری راحت
• استهلاک کم
• ایمنی بالا
• امکان تجهیز به سیستم توان کمکی
• اصطکاک کم بین قطعات

اصطکاک کم در بین قطعات این نوع جعبه فرمان باعث می‌شود که راننده برای چرخش غربیلک فرمان از نیروی کمتری استفاده کند. همچنین این ویژگی سبب کاهش سایش قطعات و در نتیجه بالا رفتن لقی فرمان می‌شود و امکان خلاصی آن را کاهش می‌دهد. از معایب این نوع جعبه فرمان می‌توان به وزن بالا و هزینه بالای تعمیر آن اشاره کرد.

جعبه فرمان چرخ‌ دنده شانه‌ای

جعبه فرمان چرخ‌ دنده شانه‌ای در بین جعبه فرمان‌های مکانیکی بیشترین استفاده را دارد و با نام‌های راک اند پینیون و کشویی نیز شناخته می‌شود. جعبه فرمان چرخ دنده شانه‌ای به دلیل سبک بودن و فضای کمی که اشغال می‌کند مورد استفاده قرار می‌گیرد. پوسته این جعبه دنده به سیلندر فلزی تبدیل می‌شود. قطعاتی مانند گردگیر، پینیون، یاتاقان پینیون بازوی فرمان و دنده شانه‌ای این جعبه فرمان را تشکیل می‌دهند.

پینیون و دنده‌ شانه‌ای از مهمترین بخش‌های جعبه فرمان چرخ دنده‌ شانه‌ای هستند. پینیون حرکت چرخشی را از غربیلک فرمان می‌گیرد و با درگیر کردن دنده‌ها آن را به حرکت عمودی تبدیل می‌کند.

از مزایای این جعبه فرمان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• قیمت پایین
• هزینه تعمیر و نگهداری پایین
• اشغال فضای کم
• وزن کم
• اصطکاک کم
• استهلاک پایین

معایب فرمان چرخ دنده‌ شانه‌ای

• محدودیت در افزایش گشتاور
• محدودیت در افزایش پایداری خودرو

جعبه فرمان با نیروی کمکی

این جعبه فرمان از راننده نیروی زیادی برای به حرکت درآورن غربیلک فرمان نمی‌گیرد بلکه نیروی الکتریکی در جعبه فرمان به کمک راننده می‌آید. نرمی این سیستم هنگام پارک خودرو و گرفتن فرمان مشخص می‌شود.

جعبه فرمان هیدرولیکی

این جعبه فرمان ساختاری شبیه به جعبه فرمان مکانیکی دنده شانه‌ای دارد و از یک فشار هیدرولیکی برای به حرکت درآمدن دنده شانه‌ای کمک می‌‌گیرد تا راننده نیروی کمتری به غربیلک فرمان وارد کند. این جعبه فرمان از اجزای زیر تشکیل شده است:

• پمپ هیدرولیکی
• شیر هیدرولیکی
• تسمه هیدرولیک
• جک هیدرولیک
• لوله‌های رفت و برگشت روغن
• مخزن روغن

در این سیستم پمپ هیدرولیکی نیروی دورانی خود را از تسمه موتور دریافت می‌کند و روغن را با فشار قوی روانه لوله‌های رفت می‌کند و این لوله‌ها روغن را به پشت شیر هیدرولیک هدایت می‌کنند. شیر هیدرولیک دارای سوراخ‌هایی است که با چرخش فرمان باز می‌شوند و با ورود روغن حرکت فرمان راحتتر می‌شود. روغن مجددا از جک عبور می‌کند و از لوله‌های برگشت به مخزن برمی‌گردد.

مزایای جعبه فرمان هیدرولیکی

• افزایش پایداری خودرو
• کاهش لرزش فرمان
• کاهش حساسیت فرمان در سرعت‌های بالا
• کاهش نیروی دست راننده برای حرکت فرمان

معایب جعبه فرمان هیدرولیک

• قیمت بالا
• قیمت بالای تعمیر و نگه داری
• استهلاک بالا
• نیاز به گشتاور بالا
• افزایش مصرف سوخت

جعبه فرمان الکتروهیدرولیکی

این جعبه فرمان عملکردی مشابه با جعبه فرمان هیدرولیکی دارد و تنها تفاوت آن در این است که پمپ این جعبه فرمان نیروی خود را از موتور دریافت نمی‌کند. به همین دلیل کاهش توان موتور را به همراه ندارد. یک موتور الکتریکی در پشت پمپ قرار دارد که نیروی آن را تامین می‌کند. برخی از این جعبه فرمان‌ها یک سنسور سنجش سرعت دارند که به کامپیوتر خودرو متصل است تا با سنجش سرعت خودرو فشار روغن هیدرولیک را تنظیم کند.

تنظیم روغن سبب می‌شود که راننده در سرعت‌های بالا بتواند فرمان را کنترل کند که این سبب افزایش پایداری خودرو در سرعت‌های بالا می‌شود.

مزایای جعبه فرمان الکتریکی

• وزن کم
• کاهش مصرف سوخت
• افزایش پایداری خودرو
• افزایش عملکرد فرمان
• کنترل راحت فرمان
• افزایش ایمنی خودرو
• اشغال فضای کم
• هزینه تعمیر و نگهداری پایین

معایب جعبه فرمان الکتریکی

• عدم هماهنگی با شرایط محیطی
• حساسیت بالای سیستم برقی
• قمیت تمام شده بالا
• هزینه بالای ساخت
• مناسب نبودن برای خودروهای سنگین

جعبه فرمان الکتریکی

یک موتور الکتریکی در این جعبه فرمان جایگزین روغن هیدرولیک می‌شود و نیروی آن را تامین می‌کند. این نوع جعبه فرمان از نمونه‌های پیشرفته است که استفاده آن در بین خودروسازان رواج بسیاری دارد.

برای اطلاعات بیشتر از تعمیر و نگهداری خودرو می توان به مقاله های نقش و عملکرد پلوس خودرو و آشنایی با 10 مشکل متداول ترمزگیری در خودرو مراجعه نمود.

میان تمامی آپشن‌های رفاهی که تاکنون در خودروهای روز جهان به کار گرفته شده، سقف پانوراما (پانورامیک/Panoramic) یکی از معدود آپشن‌هایی است که در بازار ایران یافت می‌شود. یکی از آپشن‌های رفاهی خودرو که ایرانیان معمولا از آن بسیار لذت می‌برند، سانروف است. حال تصور کنید ابعاد سانروف با افزایش خیره کننده و چشمگیر مواجه شود. به اندازه‌ای که بتواند تقریبا با ابعاد سقف خودرو برابری کند. آیا در این صورت از سانروف جذاب‌تر نخواهد بود؟

در ادامه این مقاله به بررسی کامل، تعریف، مزایا و معایب سقف‌های پانوراما می‌پردازیم تا پیش از خرید یک خودرو مجهز به آپشن سقف پانوراما آگاه شویم که آیا این آپشن واقعا ارزش دارد و وجود آن امتیاز مثبت به حساب می‌آید یا خیر.

سقف پانوراما چیست؟

واژه پانورامیک (Panoramic) از ریشه کلمه انگلیسی پانوراما (Panorama) گرفته شده است که خود ریشه‌ای یونانی دارد. این واژه در قرن هجدهم میلادی از ترکیب کلمه انگلیسی پَن (Pan) به معنای تمام و کامل و کلمه یونانی هوراما (Horama) به معنای منظره و نما تشکیل شده است که در ترکیب با یکدیگر معنای کلی منظره کامل، دید باز و افق مطلق است.

این واژه در عکاسی نیز کاربرد بسیار زیادی دارد و معمولا به کادر عکاسی یا فیلمبرداری گفته می‌شود که کاملا باز و بدون حضور هیچ گونه مداخله و شکستگی در کادر است. در انگلیسی این واژه به صورت صفت پانورامیک (به معنای دارای ویژگی وخاصیت پانوراما)، استفاده می‌شود اما در زبان فارسی ما آن را به صورت پانوراما خطاب می‌کنیم.

حال تصور کنید سقف استاندارد خودروها به جای فلز با شیشه‌های بزرگ پوشیده شده و تا جای ممکن ابعاد کلی سقف را در بر بگیرد. آن زمان است که دید بسیار باز و بدون مداخله‌ای از نمای کلی آسمان پیش روی سرنشینان قرار خواهد گرفت. به همین دلیل این آپشن‌ را سقف پانوراما خطاب می‌کنند.

اولین سقف پانوراما در سال 1953 روی خودرو مفهومی لینکلن (با تلفظ صحیح لینکِن/زیرمجموعه لوکس ساز فورد) در مدل XL500 ارائه شد که از سقف کامل و یکپارچه از جنس پلکسی گلس (نوعی پلاستیک) بهره می‌برد. با این حال سقف‌های پانوراما حدود دو دهه است که به شکل گسترده‌تری در صنعت جهانی خودرو به کار گرفته می‌شود.

این نوع سقف‌ها ممکن است از شیشه‌های یکپارچه و کاملا ثابت یا متحرک (مون روف/Moonroof) تشکیل شده باشند. در ادامه به بررسی مزایا و معایب این نوع سقف‌ها خواهیم پرداخت.

مزایای سقف پانوراما

1- فاکتور زیبایی

جای تردید نیست که خودروهای مجهز به سقف پانوراما به دلیل تیرگی شیشه روی سقف هم از نمای بیرون و هم از نمای داخل بسیار جذاب به نظر می‌رسند. این موضوع پدیده جدیدی نیست و از گذشته‌های دور (و حتی امروز) همواره تلاش می‌شد تا در ترکیب رنگ‌های عرضه شده خودروها، تضاد رنگ سقف و بدنه رعایت شود.

2- نفوذ نور بیشتر

زمانی که کل سقف خودرو را با شیشه جایگزین کنید، نور ورودی به اتاق خودرو به مراتب بیشتر خواهد شد. در نتیجه نیازی به استفاده از سیستم روشنایی در داخل خودرو به منظور مطالعه نخواهد بود.

3- دلبازی نمای داخلی

با تجهیز خودرو به سقف پانوراما، سرنشینان خودرو بخش بزرگ‌تری از آسمان را پیش روی خود خواهند دید. این مهم به دلباز و بزرگ جلوه کردن نمای داخلی خودرو کمک بسیار زیادی می‌کند و حس ترس و خفگی از فضای بسته داخل خودرو را در مسافت‌های طولانی از سرنشینان دور می‌کند.

4- پرستیژ بالاتر

آپشن سقف پانوراما هنوز هم در صنعت خودرو آپشنی کمیاب و نادر به حساب می‌آید. در نتیجه تملک خودرویی مجهز به سقف پانوراما می‌تواند از دیدگاه اجتماعی در دید بسیاری از خریداران، با پرستیژ و کلاس بالاتر همراه باشد.

اگر سقف پانوراما این اندازه مزیت به همراه دارد، پس چرا میزان استفاده از آن آنقدر کم و نادر است؟ پاسخ این پرسش مهم با مطرح کردن معایب سقف پانوراما به سرعت مشخص خواهد شد.

معایب سقف پانوراما

1- قیمت

اولین فاکتور منفی در خودرو مجهز به سقف پانوراما فاکتور قیمت نهایی است. در بیشتر خودروهای معمولی آپشن سقف پانوراما به سادگی بیش از 3000 دلار به قیمت نهایی خودرو مورد‌ نظر می‌افزاید. این رقم در خودروهای خاص‌تر و لوکس‌تر به مراتب بیشتر خواهد بود. چنین قیمتی برای کسب تنها یک آپشن باعث می‌شود آپشن سقف پانوراما، یکی از گران قیمت‌ترین آپشن‌های قابل سفارش میان خودروهای مدرن امروزی باشد.

2- افزایش دما در داخل

استفاده از سقف پانوراما در خودروها موجب نفوذ نور بیشتر به فضای داخل کابین می‌شود. اگر چه خودروها معمولا به سایبان سقف مجهز هستند اما ورود نور مستقیم آفتاب به داخل اتاق خودرو دقیقا به معنای ایجاد اثر گلخانه‌ای و افزایش شدید دما در داخل کابین، مخصوصا در مناطقی است که آفتاب بر آن عمود تابیده و در تابستان همواره هوا صاف است.

این موضوع باعث می‌شود فضای داخلی خودرو به شدت گرم شده و سیستم تهویه خودرو زیر بارسنگین‌تری برود تا بتواند هوای داخل خودرو را به دمای مطلوب برساند. همچنین سیستم تهویه باید مدت زمان بیشتری در طول روز روشن بماند تا دمای داخل کابین بیش از حد بالا نرود. به همین دلیل سقف پانوراما در مناطق نزدیک به خط استوا و کشوری همانند استرالیا چندان طرفدار ندارد.

3- سستی ساختار سقف و شاسی

سقف یکی از مهم‌ترین و موثرترین بخش‌ها در استحکام شاسی خودرو، مخصوصا در خودروهای مجهز به شاسی یکپارچه (مونوکوک) است. ایجاد سوراخی بزرگ در ساختار سقف به منظور ایجاد فضا برای نصب و استفاده از سیستم سقف پانوراما به معنای ضعیف سازی استحکام بدنه خودروست. این موضوع در دراز مدت می‌تواند به خستگی فلز بدنه منجر شود یا اینکه مهندسان مجبور هستند برخی نقاط خودرو را مستحکم‌تر از استاندارد طراحی و تولید کنند. در نتیجه به وزن نهایی خودرو به شکل چشمگیری اضافه می‌شود.

4- وزن اضافه در جایی که نباید

سقف پانوراما معمولا از شیشه یکپارچه و پیوسته‌ای تشکیل می‌شود که جایگزین ورق فلزی سبک استفاده شده در سقف استاندارد خودرو می‌شود. مجموعه سقف پانوراما به همراه موتورهای باز و بسته کننده بخش سانروف، ریل‌ها، قاب نگهدارنده و سایه‌بان آن‌ها، وزن قابل توجهی به بالاترین قسمت خودرو اضافه می‌کند. این موضوع توازن وزنی و نقطه ثقل خودرو را برهم زده و تاثیر منفی بزرگی بر فرمانپذیری و پایداری خودرو می‌گذارد.

5- احتمال شکستن و بروز نشتی

سقف پانوراما عملا یک شیشه مسطح و بسیار بزرگ است که در معرض المان‌های طبیعی قرار دارد. در نتیجه بروز باد و طوفان و تگرگ می‌تواند برای خودروهای مجهز به سقف پانوراما بسیار خطرناک باشد چرا که احتمال شکستن آنها در اثر بارش تگرگ یا فرو افتادن اشیا بروی آن بسیار زیاد است. از آن گذشته سقف پانوراما همانند سانروف نیازمند رسیدگی است و ممکن است در دراز مدت با از دست رفتن آب بندی و بروز نشتی مواجه شود. در این صورت هزینه تعمیرات بسیار گزاف خواهد بود.

6- افزایش پیچیدگی و هزینه‌ها

خودرو به خودی خود وسیله‌ای پیچیده و نیازمند سرویس‌های دوره‌ای است. افزودن مکانیزم سنگین، پیچیده و گران قیمتی چون سقف پانوراما به آن می‌تواند به هزینه‌های نگهداری و سرویس‌های دوره‌ای خودرو به شکل قابل توجهی اضافه کند. ناگفته نماند که هزینه‌ تعمیرات سقف پانوراما در صورت بروز نشتی یا خرابی به مراتب از هزینه تعمیرات سانروف بیشتر است.

7- کاهش فضای سر

به دلیل نیاز به جا دادن ساختار مستحکم‌تر سقف، شیشه‌ها، ریل‌ها و موتورها درون سقف مجهز به شیشه پانوراما، ضخامت داخلی سقف بسیار بیشتر از حالت استاندارد می‌شود. این موضوع به شکل چشمگیری از فضای سر سرنشینان می‌کاهد و برای افراد قد بلند دردسر آفرین می‌شود.

نتیجه گیری

انتخاب یک خودرو مجهز به آپشن سقف پانوراما و پرداخت هزینه‌های اضافه‌تر و تحمل سرویس‌های دوره‌ای و هزینه‌های وابسته به آن کاملا به شخص خریدار مربوط است. اما سوال این جا است که آیا این آپشن ارزش صرف هزینه، وقت و اعصاب اضافه را دارد؟ در فضایی مانند ایران که دمای هوا در تابستان کلانشهری چون تهران تا حدود 40 درجه بالا می‌رود، خرید خودرو مجهز به سقف پانوراما به معنای خرید یک اجاق فر خورشیدی است. تصور کنید سیستم کولر خودرو شما نیز از کار بیافتد. در این صورت رانندگی با این خودرو در تابستان تهران غیر ممکن خواهد بود.

از آن گذشته در صورت دقت نکردن افراد، پانوراما بودن سقف خودروها به دلیل داشتن پوشش خفیف مشکی رنگ ضد آفتاب، شاید اصلا به چشم نیاید. پس از دیدگاه فخر فروشی و پرستیژ اجتماعی هم شاید امتیاز بزرگی به نظر نرسد. اما برای افرادی که تشنه آپشن‌های رفاهی عجیب و غریب هستند، سقف پانوراما می‌تواند همانند برخی آپشن‌های دهان پر کن و بیهوده در بسیاری از خودروهای لوکس، اغوا کننده باشد.

برای اطلاعات بیشتر از دانستنی های خودرو می توان به مقاله های شاسی خودرو و انواع آن و صفر تا 100 دودی کردن شیشه ماشین مراجعه نمود.